Zettingsschade kan in heel specifieke gevallen mede een indirect gevolg zijn van gaswinning. Dat blijkt uit aanvullend onderzoek naar de Indirecte Effecten van Diepe Bodemdaling (IEDB) in het gaswinningsgebied in Groningen. De resultaten van dit onderzoek bieden nieuwe en belangrijke inzichten in welke mate diepe bodemdaling en veranderingen in het grondwaterpeil kunnen bijdragen aan zettingsschade aan gebouwen.
In opdracht van het IMG heeft ingenieursbureau DaeD recent aanvullend onderzoek gedaan naar IEDB binnen het effectgebied van Huizinge (2012). Het onderzoek omvat duizenden berekeningen met verschillende grondwaterstanden, bodemsoorten en gebouwtypen. Naast dat de uitkomsten bestaande inzichten bevestigen, levert het rapport ook belangrijke en relevante nieuwe kennis op. Zo blijkt dat IEDB bestaande zettingsschade aan een gebouw kan verergeren. Meestal heeft die bestaande schade dan een andere autonome oorzaak.
Complex
Indirecte Effecten van Diepe Bodemdaling, oftewel IEDB, is één van de meest complexe onderwerpen waar bewoners in Groningen en Noord-Drenthe mee te maken kunnen hebben.
“Het is een ingewikkeld onderwerp van de buitencategorie”, zegt directeur Siebe Keulen. “De uitkomsten van het DaeD-rapport bieden ons nieuwe wetenschappelijke inzichten. Deze vertalen we nu naar de praktijk van de schadeafhandeling. De complexiteit van IEDB, de tijd die het kost om daar grondig onderzoek naar te doen en het feit dat we nieuwe inzichten moeten verwerken, doet een beroep op het geduld van bewoners die hiermee te maken hebben. Ik begrijp goed dat dit frustrerend kan zijn.”
Wat is IEDB?
Door gaswinning en gasopslag daalt en stijgt de bodem. Dit gaat heel geleidelijk en over een groot oppervlakte. Gebouwen in een gebied met diepe bodemdaling dalen in hetzelfde tempo geleidelijk mee. Er ontstaat dan ook geen directe schade door bodemdaling als gevolg van mijnbouwactiviteiten (TNO rapport 2023, R12185, aanvullend onderzoek naar de directe effecten van diepe bodemdaling, 13 november 2023).
Indirect effect van diepe bodemdaling
Wel kan het soms indirect schade veroorzaken. Diepe bodemdaling heeft namelijk invloed op de hoogte van het grondwaterpeil. Het grondwaterpeil kan wijzigen omdat de bodem daalt. De schade door de verandering van het waterpeil als gevolg van diepe bodemdaling door mijnbouw noemen we een indirect effect van diepe bodemdaling.
Zettingsschade
Zettingsschade kan ontstaan wanneer delen van de ondiepe bodem ongelijk zakken, bijvoorbeeld bij huizen op veengrond. Dit leidt tot scheuren of scheefstand. Bij voorbeeld wanneer een gebouw rust op verschillende funderingen, het gebouw gedeeltelijk gebouwd is op een kelder die dieper ligt of door klimaatverandering (droogte).
Uitkomsten van aanvullend onderzoek
In samenhang met de eerdere onderzoeken zijn de belangrijkste conclusies van het DaeD-onderzoek:
- IEDB kan alleen in specifieke gebieden voorkomen als gevolg van een combinatie van omstandigheden;
- Bij gebouwen met zettingsschade kan IEDB de schade verergerd hebben;
- Oudere gebouwen met een kwetsbare fundering zijn het meest gevoelig voor schade door IEDB;
- Vernatting (verhoging van het grondwaterpeil) veroorzaakt geen schade, omdat het gewicht van gebouwen voldoende tegendruk biedt;
- Verdroging (verlaging van het grondwaterpeil) kan bijdragen aan zettingsschade;
- De bijdrage van IEDB aan zettingsschade varieert met de grondsoort en de mate van waterpeilaanpassingen. Een ondergrond van zand is het minst gevoelig, die met veen het gevoeligst;
- De bijdrage van IEDB aan de totale schadekans bedraagt bij een maximale grondwaterstandverlaging van 20cm maximaal ongeveer 1/3 (deel).
Deze onderzoeksresultaten zijn gedeeld met de betrokken partijen, waaronder waterschappen en maatschappelijke organisaties.
Nieuwe werkwijze IEDB
Bij een onderzoek naar de schade kijkt de deskundige eerst of de (zettings)schade een overduidelijke andere oorzaak heeft. Is daar geen sprake van, dan is het bewijsvermoeden niet weerlegd en wordt de schade volledig vergoed. Dit is nu al de werkwijze bij het IMG.
Bij zettingsschade waarvan de oorzaak geen mijnbouw is, kan het wel zijn dat IEDB als gevolg van gaswinning de bestaande schade mogelijk verergert. De bestaande scheur kan dan bijvoorbeeld breder worden. IEDB speelt alleen in specifieke gebieden. Om in beeld te brengen in welke delen van Groningen en Drenthe mogelijk sprake is van IEDB, wordt een speciale kaart ontwikkeld. Bij aanvragen uit gebieden waar IEDB een rol kan spelen zal de deskundige dan aanvullend beoordelen of IEDB de schade heeft verergerd.
Wat betekent dit voor bewoners?
Nu de onderzoeken klaar zijn, kan deze kennis worden vertaald naar het beleid van het IMG en de uitvoering. We hopen zo snel mogelijk duidelijkheid te geven waar IEDB niet van toepassing kan zijn, én waar IEDB wel van toepassing kan zijn. In die laatste gebieden zal dan een nieuwe werkwijze worden toegepast die we nu ontwikkelen. Als in die gebieden blijkt dat in individuele dossiers in het verleden een onjuiste beslissing is genomen, dan herstelt het IMG dat.