Scheuren in het dorp
De Groningse aardbevingen zorgen niet alleen voor scheuren in huizen. Ze laten ook hun sporen na in de gemeenschap. De Historische Vereniging van Loppersum heeft het dorp de afgelopen jaren zien veranderen. “Het straatbeeld raakt zijn diepte en levendigheid kwijt, de bewoners hun rust en vertrouwen. Je herkent je eigen dorp niet meer.”
Loppesheim
Het gebied waar Loppersum ligt, werd al eeuwen voor onze jaartelling bewoond. Het moeten bikkels geweest zijn, de boeren die in dit veenmoeras een bestaan wisten op te bouwen. Omdat het land voortdurend door de zee werd belaagd, bouwden ze hoge wierden om veilig op te wonen. Rond 800 kwam de eerste kerk, de huidige stamt uit de 13e eeuw. En hoewel we inmiddels bijna duizend jaar verder zijn, zijn de Hoge- en de Lagestraat nog net als toen het bedrijvige centrum van ‘Loppesheim’.
Als het aan de Historische Vereniging Loppersum (HVL) ligt, blijft die lange geschiedenis zichtbaar in het dorp. In het landschap, in de bebouwing en in het cultuurhistorisch erfgoed. Niet dat ze tegen verandering zijn, absoluut niet. “Maar de afhandeling van de aardbevingsschade zou wel met wat meer oog voor de geschiedenis kunnen worden aangepakt”, vinden HVL-leden Tom Dijkstra (gepensioneerd onderwijzer), Cor Haak (elektricien) en Jan Knol (bouwkundige en erfgoedspecialist).
Jan Knol, Cor Haak en Tom Dijkstra
Historische gelaagdheid
-
Tom:
“Elk dorp verandert. Er is weleens brand, er wordt nieuwbouw gepleegd of een straat omgelegd. Maar de manier waarop die verandering nu in Loppersum plaatsvindt, is wel heel drastisch. Er gaat zoveel verloren. Dat doet mij zeer.”
-
Jan:
“Uit de opbouw van een dorp kun je de historie aflezen. Onze Petrus en Pauluskerk is van 1217. In de Hogestraat zijn onlangs balken uit 1586 gevonden. De bekende Groningse architect Oeds de Leeuw Wieland bouwde rond 1900 statige panden in het centrum. Daar omheen waaiert het dorp uit, met straten vol naoorlogse bebouwing, villa’s en boerderijen. Maar van die naoorlogse bebouwing is ondertussen zo’n tachtig procent platgegooid wegens aardbevingsschade. Hiermee is een deel van de historische gelaagdheid van het dorp verdwenen. Dat krijg je nooit meer terug. Er komen woningen voor in de plaats die er eigenlijk niet passen. Vlakke vinexhuizen met HR++ glas in plaats van gevarieerde gevels en cilinderglas. Daardoor raakt het straatbeeld zijn diepte en levendigheid kwijt.”
De kleuren van Groningen
-
Jan:
“In Loppersum is altijd veel gebouwd met grondstoffen uit de regio. IJzerhoudende klei die als roodbakken steen uit de oven komt. Veel van die rode huizen die Loppersum tot een typisch Gronings dorp maken, verdwijnen bij sloop-nieuwbouwtrajecten. De nieuwe huizen hebben vaak gele of witte bakstenen, die je overal in Nederland ziet.”
-
Tom:
“Ook de kozijnen in de nieuwe bebouwing zijn allemaal wit. Een wereld van verschil met de huizen van Lopster architect Tamme van Hoorn, die oranje, blauw, geel en rood houtwerk hebben. Het zijn kleine veranderingen, maar als die op zo’n schaal worden toegepast als hier in Loppersum, dan herken je je dorp niet meer.”
-
Cor:
“Wat ook niet helpt, is dat de bouwnormen zijn veranderd. Daardoor krijg je bijvoorbeeld hoogteverschil in een straat. Nieuwe huizen steken anderhalve meter boven de oorspronkelijke bebouwing uit. Dat had niet had gehoeven! Hoe moeilijk is het om bij sloop-nieuwbouw – in Loppersum bijna veertig procent van de gehele bebouwing – rekening te houden met wat er al staat? Bijvoorbeeld door dezelfde hoogtes aan te houden, of hetzelfde metselwerk toe te passen? Het zal wel een geldkwestie zijn.”
Onderzoek
-
Tom:
“Als Historische Vereniging pleiten we ervoor om te kijken wat er wél bewaard kan worden. Of welke elementen van het oude huis in de nieuwbouw kunnen terugkomen. Je zou bij elk pand dat je sloopt eerst historisch onderzoek moeten doen, zodat voor latere generaties duidelijk is wat er stond. We organiseren dit jaar inloopmiddagen waar Lopsters die voor de keuze versterken of sloop-nieuwbouw staan advies kunnen krijgen. Bijvoorbeeld over de financiering van verduurzaming als een woning niet gesloopt, maar alleen versterkt wordt.”
Onrust en spanning
-
Cor:
“De discussie herstellen, versterken of sloop-nieuwbouw zorgt voor onrust in het dorp. Buren die ineens tegenover elkaar komen te staan doordat ze verschillende dingen willen. Soms wordt de knoop pas doorgehakt doordat mensen, moegestreden, verhuizen. Dan is Loppersum wel weer een gezin kwijt. We zitten hier in een krimpgebied, dat mensen wegtrekken is een gegeven. Maar de aardbevingsproblematiek helpt niet mee. Het is geen natuurlijk verloop meer.”
-
Tom:
“Ook ongelijkheid en jaloezie zorgen voor spanning. Scheuren die in de ene woning wel worden vergoed, maar in dezelfde woning van de buren niet. Ook na sloop-nieuwbouw van rijtjeswoningen of twee-onder-een-kappers zijn er nog weleens spanningen tussen buren, omdat de één meer vergoed heeft gekregen dan de ander.”
-
Jan:
“Ik heb thuis ook wel discussies gehad, toen ik het niet eens was met het schaderapport en er een zaak van wilde maken. Maar mijn vrouw had geen zin in die stress. Wij zijn er goed uitgekomen, maar er zijn ook echtparen die er niet uit komen.”
-
Tom:
“En vergeet de kinderen niet. Die zitten te spelen terwijl hun ouders een enorme discussie hebben. Het is heel sfeerbepalend, kinderen vernemen die spanning echt wel. Met veel Lopsters gaat het mentaal niet goed.”
Je ontkomt er niet aan
-
Cor:
“Als je hier woont, kruipt de aardbevingsellende onder je huid. Ook als je veilig woont. Je kunt je niet onttrekken aan de emoties van anderen. Ik werk in een bouwmarkt en heb regelmatig huilende mensen tussen de schappen. Of klanten die aan de kassa hun hart luchten. Dat vind ik niet erg, maar het zien van die onmacht, boosheid en verdriet laten wel hun sporen na. En neem al die bouwpartijen. ’s Morgens als ik met de hond loop, rijden de busjes in file het dorp binnen. Je kunt amper zonder omwegen van de ene naar de andere kant van Loppersum fietsen omdat er steeds straten worden afgesloten vanwege de bouwwerkzaamheden. Ik heb buren die gek worden van de radio die de hele dag aan staat op de steiger. Je ontkomt er niet aan en het eind is nog niet in zicht.”
Gemeenschap
-
Cor:
“Er is lang gedacht dat de overheid het kon afkopen. Maar zo werkt het niet. Als de woningen gerepareerd zijn, etteren de emoties nog na. Daar gaan jaren overheen.”
-
Tom:
“Daarom zou het mooi zijn als de overheid niet alleen investeert in het versterken van woningen, maar ook in het versterken van de gemeenschap. Met subsidies voor dorpsfeesten bijvoorbeeld. Pasgeleden hebben we drie voorstellingen van onze rederijkersvereniging gehad. En de Kerstmarkt, waar een paar duizend mensen op afkwamen. We zijn al bezig met de organisatie van een Sixties Week in de zomer. Bij zulke activiteiten gaat het eindelijk eens over iets anders. Dán kun je verder.”
