Herstel en versterk de Groninger jeugd, nu!
De aardbevingsproblematiek in Groningen kan het leven van kinderen en jongeren in het gebied flink ontwrichten. De gevolgen raken hen thuis, op school, in hun buurt of dorp en in hun vriendschappen. Er zijn de nodige voorzieningen beschikbaar om de jeugd te ondersteunen. Maar uit onderzoek van de Hanze (voorheen Hanzehogeschool), in opdracht van het IMG, blijkt dat dit aanbod versnipperd is. Een overkoepelend masterplan is nodig om het welzijn van de Groninger jeugd te verbeteren.
“De hele gemeenschap van kinderen en jongeren is aangetast door de aardbevingsproblematiek als gevolg van de gaswinning in Groningen. Om te voorkomen dat de jeugd van nu, straks een verloren generatie is, moeten we nu actie ondernemen om ze weer perspectief te bieden en zelfvertrouwen te geven”, zegt IMG-bestuurslid Els van Schie.
Meer nodig dan vergoeding
Sinds eind 2023 kunnen kinderen en jongeren een schadevergoeding krijgen, als erkenning voor hun leed en verdriet. Inmiddels heeft IMG bijna 15.000 aanvragen ontvangen voor deze regeling. Daarnaast zijn er veel kinderen en jongeren die hiervoor niet in aanmerking komen, omdat ze in hun thuissituatie minder zwaar getroffen zijn, omdat er bijvoorbeeld geen versterking plaatsvindt of er geen of geringe fysieke schade is. Dat neemt niet weg dat zij ook persoonlijk geraakt kunnen zijn door de gevolgen van de gaswinning. Van Schie: “Er is duidelijk meer nodig dan alleen een vergoeding om álle kinderen en jongeren in Groningen te helpen.”
Hoop en vrees
Daarom heeft het IMG de Hanze gevraagd wat nodig is om het leed van de kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied te verzachten, het welzijn te verbeteren en perspectief te bieden. Nu en in de toekomst. Daarbij is het bestaande aanbod van voorzieningen om jeugd te ondersteunen in kaart gebracht. De resultaten en aanbevelingen van het onderzoek laten de urgentie zien van de problematiek en bieden organisaties die zich bezighouden met de mentale gezondheid van jongeren, maar ook scholen en verenigingen, handvatten om hen te helpen.
Gevolgen aardbevingsproblematiek
Het onderzoek laat zien dat de aardbevingsproblematiek alle leefwerelden van kinderen en jongeren negatief beïnvloedt. Dit gebeurt direct, door bijvoorbeeld het meemaken van een aardbeving. Maar ook indirect, bijvoorbeeld door de impact van de schadeafhandeling en versterking op ouders of andere belangrijke mensen in hun omgeving. Dit alles werkt door op het psychosociaal welzijn van kinderen en jongeren, waarbij vooral voortdurende stress, gevoelens van onveiligheid en ontworteling, en verlies van identiteit, levensplezier en toekomstperspectief worden genoemd. Op langere termijn worden onderwijsachterstanden verwacht en een intergenerationeel overgedragen cultuur van ervaren onmacht, fatalisme en verlies van vertrouwen in zichzelf en de overheid.
Niet één oplossing voor iedereen
Volgens de onderzoekers staat op andere plekken in Nederland het welzijn van jongeren ook onder druk. Maar in Groningen komt de aardbevingsproblematiek daar bovenop. “Het betekent dat kinderen en jongeren er thuis, op school, in de buurt en in hun sociale leven mentaal last van kunnen hebben. Hoe erg, dat hangt af van de omstandigheden, hun veerkracht en hun omgeving. Daarom is er niet één oplossing voor iedereen. Dat maakt het ook ingewikkeld voor zorg- en onderwijsprofessionals om ermee om te gaan”, zegt hoofdonderzoeker dr. Susan Ketner van de Hanze.
Versnippering
Op zoek naar het ondersteuningsaanbod voor jongeren en kinderen blijkt dat er in het aardbevingsgebied zowel op het terrein van psychosociale individuele hulpverlening als aan collectieve voorzieningen het nodige beschikbaar is. Scholen, gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties bieden activiteiten aan die hoog gewaardeerd worden. Maar het aanbod is versnipperd en moeilijk vindbaar, de samenhang ontbreekt en duurzame effecten zijn onduidelijk. Wat betreft het aanbod via de reguliere kanalen voor hulpverlening valt op dat deskundigheid over de aardbevingsproblematiek vaak ontbreekt, omdat het onderwerp vaak speelt naast andere problematiek.
Aardbevingsgeletterdheid
“Het zou goed zijn om de ‘aardbevingsgeletterdheid’ van professionals te vergroten, zodat ze weten hoe de bevingen en de nasleep het mentale welzijn kunnen beïnvloeden. Ook is het van belang om de versnipperde informatie en hulp die er is, beter vindbaar te maken. Er is structureel en langdurig regie nodig”, zegt Ketner. “Er moet meer samenhang tussen de verschillende initiatieven. Bijvoorbeeld tussen het onderwijs en de wijkteams van gemeenten.”
Masterplan
De conclusie van het onderzoek leidt tot één overkoepelende algemene aanbeveling:
“Ontwikkel een overkoepelend, integraal en intersectoraal masterplan voor het psychosociaal welzijn van kinderen en jongeren, waarin goede governance en regie gekoppeld worden aan participatie.”
Uit deze algemene aanbeveling volgen vijf deelaanbevelingen, gericht op verschillende niveaus van preventie en verschillende leefwerelden van kinderen en jongeren:
- Vergroot de ‘aardbevingsgeletterdheid’ van volwassenen die met kinderen en jongeren werken.
- Versterk de veerkracht van gezinnen.
- Versterk de ondersteunende en signalerende rol van scholen.
- Ontwikkel aanbod op alle niveaus van preventie.
- Doordenk en herontwerp de structuur van de psychosociale hulpverlening voor kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied.
Brede aanpak
Het IMG constateert bij de uitvoering van de regeling voor Immateriële schade dat een vergoeding niet voldoende is. Met dit onderzoek willen wij een aanzet geven voor een bredere aanpak en het gesprek daarover. De verantwoordelijkheid voor de vormgeving en uitvoering ligt bij de partners in het aardbevingsgebied. In de regio lopen meerdere initiatieven als input voor de Sociale Agenda. Gerichte aandacht voor kinderen en jongeren daarbij is echt nodig, dat laat dit rapport zien.
Symposium
Het IMG organiseert op donderdag 28 maart een symposium, waar met betrokken partijen in wordt gegaan op de conclusies van het onderzoek. Tijdens deze middag wordt het rapport overhandigd aan Henk Nijboer, kwartiermaker sociale agenda en gedeputeerde Susan Top als lid van de bestuurlijke tafel Sociaal en gezondheid.
Tijd, tempo en zorgvuldigheid
De aanbeveling is om een kwalitatief hoogwaardig aanbod voor kinderen en jongeren vanaf de (nieuwe) start in samenhang met andere initiatieven te ontwikkelen, waarbij kinderen en jongeren actief worden betrokken. Dit kost tijd, omdat het betrokkenheid en deskundigheid van vele spelers vraagt. Enerzijds is het belangrijk om dit zorgvuldig te doen. Anderzijds kan er al tempo worden gemaakt met zaken die niet langer kunnen wachten. Dan gaat het om het vergroten van de aardbevingsgeletterdheid van volwassenen die een rol spelen in het leven van kinderen en jongeren, en het verbeteren van de (digitale) vindbaarheid van de hulpverlening.
Voor het IMG is de verkenning nu afgerond, maar we blijven graag in gesprek over onze mogelijkheden om bij te dragen aan het herstel en de versterking van de Groninger jeugd.